
MALARIA
DU´ RU

¿QUÉ ES?
​
La Malaria, también conocida en el territorio como Paludismo o Terciana, es una enfermedad transmitida por los zancudos o mosquitos hembra Anopheles. Estos mosquitos llevan en su saliva el parásito plasmodium que es el que nos enferma cuando nos infectamos.​​​​​
¿TAKÜ NII?
A du´ru urw deachi, wii dawe ã ngeünwá üün anopheles. Ña ã naakwgü na buegügu nea nge plasmodium ñemanii tw dawee.
~
~
¿CÓMO SE TRANSMITE?
Una persona infectada con el parásito de la malaria es picada por el mosquito hembra. Este insecto va y pica a otro individuo sano y le inyecta el parásito en la sangre. Este mosquito a diferencia de otros se inclina o “hace una reverencia” cuando pica. Otra forma de transmisión es la fetal, es decir que la madre puede contagiar al bebé durante el embarazo.
¿ÑUAKÜ I DAWE?
​​
Wiie duee dawee du´rumaa marü tw na paigu ñema ã ngewn. Ña ã togüe duee tw na paigu tagüwá nea paicuchi ñema dawe. Ña ã tama togürün nii tw na paigu. Tomaakü tw ni dawee ñeguma ta tapütüwegu tümaarü bue tümawá ti dawe.
~
~
¿CUÁLES SON LOS SÍNTOMAS?
Aparecen 10 a 15 días después de la picadura del mosquito. Estos síntomas ocurren en ciclos de 48 a 72 horas, es decir que se repiten a la misma hora por al menos dos días.




Fiebre
​aüne
Sudoración aya achi
Dolor de cabeza
​ nguéru
Escalofrío
​aiyaachi
¿NGEÜRÜN NII NO´RÜ CHIEAE?
​​
Aüne, aya achi, ngueru, rw gauachi tawá na ngo 10 rw 15 ngunewn i náwena marü tw na paigu ñema ãgw. Ña chieae ni i daun 48 rw 72 horagu wena tw na üün ñema horagutama ta´re nguneügu.
~
~
~
¿CUÁLES CON LOS SIGNOS DE ALARMA?
Si llega a presentar fiebre alta por más de tres días que no se quita con remedio vegetal o medicamento, debe ir lo más rápido posible al hospital. Si la persona empeora puede presentar cansancio y fatiga extremos, anemia, ictericia, heces con sangre, vómito, convulsiones, fallo de los riñones o hígado y coma.
¿NGEÜRÜN NII NO´RÜ DAWEAE?
ki aüneichigu tamaepü nguneüngu tama cu´na na ngupetügu to´rü üünguwá achi corigüarüwá,na´wee nii paama hospitalwa cu uü. Yi´ma duee ta yeeragu ti pa achi ti paüchi, turaüne, ictericia, ta duü, ow, ti yuachi, ñu´chitama ni dawe rw taca achi yuwa i uü.
~
~
~
¿CÓMO PODEMOS PREVENIR ESTA ENFERMEDAD?
​




Evitar el agua empozada en canecas, tanques o cáscaras de fruta.
​Hay que usar toldillo al dormir, usar repelente en el cuerpo.
​Usar camisa manga larga y pantalón cuando se va a la chagra, a cazar o pescar.
Mantener el angeo en las ventanas, fumigar y usar tocai o ají para humear dentro de la casa.
¿ÑUAKÜ TAMA TA TÜ´NA NA NGUÜN ÑEMA NGUANE?
​
Ñema ã ngeün deagu na nucharan, na´weenii ñema deagü, baldewa , tanquewa, urw cupuchamüwa ñe´má i na ba.
Na´weenii ngürüküregu i pe, repelentemaa i chawne rw daun machakün achi nachipara maungu ki cuün naanewa i ugu, feneewa rw cho´niewa. Nawee nii to´rü ventana na angeoa, maichin , tokaymaa urw méemaa i caichin.
~